کشاورزی قراردادی این روزها به عنوان الزامی مهم برای بخش تولیدات کشاورزی مطرح می‌شود. تولید محصولات کشاورزی بدون توجه به بازار آنها، هم تولیدکننده را دچار مشکل می‌کند و هم برای دولت چالش‌هایی از قبیل خرید توافقی مازاد محصولات تولیدی را به وجود می‌آورد ضمن اینکه سهم کشور در بازارهای جهانی قابل توجه نیست و محصولاتی که در تولید آنها یکه‌تاز هستیم، به نام کشورهای دیگر صادر می‌شود و ارزآوری برای کشورمان صورت نمی‌گیرد، به دنبال گسترش این مسائل در سال‌های اخیر بحث توسعه کشاورزی قراردادی مطرح شده است.
در همین راستا مدیرعامل روژین‌تاک گفت: در یک تعریف ساده می‌توان کشاورزی قراردادی را تجمیع زمین‌های کشاورزی برای کاشت و برداشت بهتر زیرنظر خود کشاورز تعریف کرد. به گفته مظفر عبدالله از مهم‌ترین مزیت‌های کشاورزی قراردادی می‌توان به کارکردن کشاورز روی زمین متعلق به خود با حمایت شرکت پشتیبان اشاره کرد. مجتمع کشت و صنعت روژین تاک، با مدیریت مظفر عبدالله در حال حاضر موفق‌ترین شرکت پشتیبان در زمینه کشاورزی قراردادی است. مدیر عامل کشت و صنعت روژین تاک معتقد است در کشاورزی قراردادی ثروتمند شدن کشور و شرکت در گرو موفقیت کشاورز است، به شکل کلی در کشاورزی قراردادی سه فاکتور اصلی وجود دارد؛ آب و زمین، کشاورز و شرکت پشتیبان. برای پیگیری چالش‌ها و ظرفیت‌های توجه به کشاورزی قراردادی و امر صادرات سراغ مظفر عبدالله مدیرعامل روژین تاک رفتیم. مجتمع کشت و صنعت روژین تاک در سال ۱۳۸۰ با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تاسیس شد و با پشتوانه قوی مدیریتی به سرعت مراحل طراحی، خرید، نصب و راه‌اندازی را پشت سرگذاشت و در سال ۱۳۸۲ به بهره‌برداری رسید. کارخانه این شرکت در استان کرمانشاه در زمینی به مساحت ۲۴ هکتار (۱۱ هکتار صنعتی)، بنا شده و مجهز به پیشرفته‌ترین ماشین‌آلات صنایع‌غذایی ساخت شرکت‌های Ing. Rossi و Rossi&Catelli باظرفیت دریافت روزانه ۴۳۰۰ تن گوجه فرنگی است.
در خصوص نقش و اهمیت کشاورزان در کشاورزی قراردادی بفرمایید؟ آیا این اقشار همچون کشاورزی سنتی دچار خسران هستند؟
کشاورزان در تمام دوران کشاورزی نقش اصلی را ایفا می‌کنند، به طور مثال ما در کشاورزی قراردادی تلاش می‌کنیم با آموزش، در اختیار گذاشتن بذر مناسب، خرید تضمینی محصول و حمایت از کشاورز میزان برداشت در هکتار را افزایش دهیم. کشاورزان، ولی‌نعمت‌های ما در روژین تاک هستند. آموزش کشاورز و خرید تضمینی محصول از مهم‌ترین مولفه‌های کشاورزی قراردادی در روژین تاک است، به این صورت که محصول به قیمت مناسب و به صورت تضمینی از کشاورز خریداری می‌شود.
همچنین کشاورزان از شروع کار با شرکت، آموزش‌های لازم را می‌بینند و در ادامه تا پایان برداشت محصول با حمایت‌های کارشناسان کشاورزی در جهت تولید و برداشت محصولی مرغوب هدایت می‌شوند.
طبعا با آموزش کشاورزان می‌توان بهره‌وری را نیز افزایش داد:آیا تجربه موفقی در این امر داشته‌اید؟
میانگین برداشت گوجه‌فرنگی از یک هکتار در کشور ۴۰ تن است، اما ما در روژین تاک، کشاورزی داریم که تا ۲۰۰ تن هم برداشت کرده است، این نتیجه آموزش و مهارت‌افزایی کشاورز توسط شرکت پشتیبان است. در واقع شرکت روژین تاک به عنوان شرکت پشتیبان از تجربه کشاورز ماهر بهره می‌گیرد و کشاورز تازه‌کار را نیز آموزش می‌دهد تا ماهر شود. در کشاورزی قراردادی بهره‌وری به حد نهایت می‌رسد. به عبارت بهتر کشاورز با آموزش، بیشترین برداشت را از زمین کشاورزی می‌کند.
فراموش نکنیم آموزش به تنهایی فقط نوشته روی کاغذ است، پیگیری و حمایت نتیجه‌بخش خواهد بود؛ از این رو در روژین تاک علاوه بر آموزش کشاورزی مدرن و صحیح به کشاورز و تهیه بذر مرغوب برای کاشت، در زمان رشد و برداشت محصول نیز کارشناسان و کشاورزان باتجربه در کنار کشاورز و زمین خواهند بود تا درصد خطا را به کمترین حد ممکن برسانند.
یکی از محدودیت‌های عمده کشاورزی در کشور کمبود منابع است. کشاورزی قراردادی این مشکل را چگونه رفع کرده است؟
کنترل و مدیریت آب و زمین از دیگر فاکتورهای مهم در کشاورزی قراردادی است، تفاوت اصلی کشاورزی قراردادی با کشاورزی سنتی در مدیریت آب و سلامت زمین است. در شرکت روژین تاک ۹۵درصد زمین‌های زیرکشت به شکل بارانی آبیاری می‌شوند، همچنین برای استفاده بهتر و بهینه از زمین، از کود‌هایی با کمترین ضرر استفاده می‌کنیم. آب به عنوان سرمایه‌ای گرانبها در کشت و صنعت روژین تاک در هیچ یک از مراحل کاشت، داشت، برداشت و تولید محصول هدر نمی‌رود. با استفاده از مهندسی آب و همچنین بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته در طول چرخه تولید گوجه فرنگی به رب، آب مصرفی به هیچ عنوان هدر نمی‌رود و با کنترل و مدیریت، مجدد ذخیره و قابل استفاده می‌شود.
حتی باید توجه داشته باشید بخار ناشی از دیگ‌های بخاری که برای تولید رب گوجه فرنگی استفاده می‌شود، هدر نمی‌رود و روژین تاک با بهره‌گیری از دستگاه‌های مکانیزه مانع هدر رفتن بخار می‌شود و بخار حاصل را با بهره‌مندی از یک مکانیزم خاص به آب تبدیل می‌کند. در کشاورزی قراردادی باید مدیریت آب، زمین و کشاورز را به درستی انجام دهیم تا از زمین به ثروت برسیم.
به نقش شرکت پشتیبان در ارتقای بهره‌وری در کشاورزی قراردادی اشاره کردید این موضوع را مفصل توضیح می‌دهید؟
یکی از فاکتورهای مهم در کشاورزی قراردادی شرکت پشتیبان است؛ در واقع به اندازه‌ای که شرکت پشتیبان وظایف خود را به درستی انجام دهد، میزان برداشت و سود‌دهی زمین به کشاورز و شرکت بیشتر است. انتخاب بذر، شناسایی آفت‌های احتمالی، تهیه سم و کود، تشخیص آفات و تعیین نوع سم در آزمایشگاه‌های کشاورزی، همچنین توزیع سموم و کود و نظارت بر مبارزه با آفات از وظایف شرکت پشتیبان است.
با وجود کشاورزی صحیح و مدرن فروش و صادرات محصولات از اهمیت بالایی برخوردار است. در این خصوص چه فعالیت‌هایی داشته‌اید؟
یکی از فعالیت‌های مهم ما خودداری از خام‌فروشی است. خام‌فروشی محصولات یعنی اینکه ما زحمت رشد و پرورش محصولی را می‌کشیم و راندمان و سود آن را به دیگران تقدیم می‌کنیم.
برای بهره‌گیری بهتر از محصولات خام باید از صادرات آن جلوگیری کرد، نباید زحمت کشاورزان را بدون هیچ‌گونه ارزش افزوده صادر کرد. چند سال است که در زمان برداشت انواع محصولات مانند گوجه فرنگی دلالان و برخی کشاورزان، گوجه فرنگی‌های خود را به مرز عراق می‌فرستند تا به قیمت بالاتر بفروشند، اما خریداران عراقی، زمانی که با تعداد زیاد کامیون‌های گوجه فرنگی رو به رو می‌شوند، گوجه فرنگی را به قیمت پایین می‌خرند و کشاورزان هم مجبورند که بفروشند. این موضوع نشان می‌دهد در همه محصولات نباید صادرات به صورت فله‌ای و بی‌برنامه انجام شود، بلکه در صورت نیاز باید از سیستم بسته‌بندی پیشرفته استفاده و محصولات را با بسته‌بندی شکیل و زیبا و در اوزان مناسب صادر کرد. همچنین نباید مشتری را کور و کر فرض کنیم و بار بی‌کیفیت را برای صادرات به مرز بفرستیم.
تحریم‌ها چه نقشی در صادرات محصولات کشاورزی دارند؟
الان بهترین زمان برای صادرات غیرنفتی است، باید سعی کنیم محصولات باکیفیت (کیفیت پایدار) را به صورت مداوم صادر کنیم تا مشتری‌های دائمی و وفادار پیدا کنیم، اما در زمینه صادرات باید قدرت برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت داشته باشیم تا تولیدکننده بتواند پاسخگوی نیاز مشتری در زمان مناسب باشد. در کشورهای پیشرفته برنامه صادرات، مشخص و حجم آن نیز در طول یک سال تعیین می‌شود تا تولیدکننده و بازار، تکلیف خود را بدانند، اما متاسفانه در کشور ما بحث صادرات سلیقه‌ای است و با یک تصمیم مقطعی صادرات آزاد یا قطع می‌شود و دود آن به چشم کشاورز و صادرکننده می‌رود. صادرکننده برای تولید، برنامه‌ریزی کرده و زمان ارسال را با مشتری خارجی قطعی کرده است، اما دولت با یک تصمیم اشتباه، برنامه و قرار صادرکننده را به هم می‌زند و مشتری هم با تجربه خلف وعده صادرکننده مواجه می‌شود و به دنبال محصول در کشور دیگری می‌رود.
شما به عنوان صادرکننده نمونه کشور مولفه‌های صادرات موفق را در چه می‌دانید؟
صادرات قوانین خاص خود را دارد، صادرکننده موفق به دنبال تحویل محصول باکیفیت در زمان تعیین‌شده است، همچنین سعی می‌کند محصول باکیفیت تحویل دهد تا روند صادراتش پایدار باشد. در برخی موارد تصمیم‌گیری دستگاه‌های دولتی باعث عدم تحویل محصول به مشتری و در نتیجه خراب شدن محصول و ضرر صادرکننده یا تولیدکننده می‌شود. به طور مثال همین گوجه فرنگی را نمی‌توان در انبار نگه داشت و مانع خرابی آن نشد. صادرات زمانی معنا پیدا می‌کند که خوب بازاریابی شود و محصول باکیفیت در بسته‌بندی‌های شکیل و با برند به بازار عرضه شود. همچنین باید به این نکته هم اشاره کرد که هزینه تولید محصول باید از جیب خود تولیدکننده باشد، اینکه ما یارانه‌ای برای تولید محصول از دولت دریافت می‌کنیم و بعد محصول را به خارج از کشور صادر می‌کنیم، حق مردم را ضایع کرده‌ایم. چون از یارانه‌ای استفاده کرده‌ایم که حق دیگران بوده و باید آنها از آن محصول استفاده می‌کردند. در نتیجه این‌گونه تولید و صادرات نمی‌تواند صادرات موثر یا سودآوری برای کشور باشد.
نقش تقاضای موثر در افزایش صادرات را چقدر مهم می‌دانید؟
باید محصولی تولید کنیم که مردم قدرت خرید آن را داشته باشند. در واقع باید به بحث تقاضای موثر هم توجه داشته باشیم. تقاضای موثر زمانی پدید می‌آید که فرد تقاضاکننده علاوه بر آنکه تمایل به کسب کالا یا خدمت دارد، توانایی پرداخت قیمت کالا را نیز داشته باشد و در نهایت تمایل داشته باشد کالا را با قیمت تعیین شده خریداری کند. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت تقاضا به‌طور کلی طلب یا خواستن هر نوع کالا یا خدمت از سوی مردم است و تقاضای موثر باید سه ویژگی شامل خواستن، توانایی پرداخت و تمایل به پرداخت را با هم داشته باشد.
نگاه شما درخصوص نقش شرکت پشتیبان در حمایت از کشاورزان چیست؟
از اقدامات شرکت کشت و صنعت روژین تاک به عنوان شرکت پشتیبان می‌توان به طرح بیمه کشاورزان اشاره کرد، طرحی که به ندرت از سوی شرکت‌های پشتیبان برای کشاورز صورت می‌گیرد. به‌عنوان مثال قرار است گوجه‌کاران کرمانشاهی که با روژین تاک همکاری می‌کنند بیمه شوند تا بتوانند بعد از رسیدن به دوران بازنشستگی از مزایای مالی آن استفاده کنند. کشاورزی قراردادی و در راس آن شرکت پشتیبان، صرف‌نظر از بحث‌های مالی و بازنشستگی در زمینه‌های اجتماعی نیز می‌تواند موثر باشد.
ایجاد اشتغال پایدار در روستا و حمایت از کشاورز برای تولید محصول و کسب درآمد می‌تواند مانع مهاجرت کشاورز از روستا به شهر شود. همین امر موجب جلوگیری از معضلاتی مانند حاشیه‌نشینی روستاییان در شهرها و خالی شدن روستاها از سکنه می‌شود. امروزه دولت با حمایت از شرکت‌های کشت و صنعت، می‌تواند علاوه بر تولید محصول به رونق اقتصاد روستاییان و در نتیجه رشد و توسعه روستاها کمک کند.
